SZLAK BAŁTÓW. OD ZEMGALÓW DO JAĆWINGÓW

Bałtyjskie Centrum Poznania Kultury „Szlak Bałtów” – Plac Zegara Słonecznego – Muzeum Historyczne Szawli – Grodzisko Bubiai – Muzeum Patyków w Kelme – Muzeum Regionalne w Kelmė – Grodzisko Kubilai – Grodzisko Pagryžuvis – Centrum Turystyczne Parku Regionalnego Tytuvėnai – Muzeum Historii Regionalnej w Raseiniai – Kompleks Grodzisk w Veliuona – Centrum Turystyczne Parku Regionalnego Poniemunaj – Kompleks Grodzisk Sudargas – Etnograficzne Gospodarstwo Suwalszczyzny – Suwalskie Centrum Kultury-Muzeum (Dwór Paežeriai) – Centrum Dawnego Rzemiosła „Brama Virbali” – Grodzisko Kunigiškės (Pajevonis) – Pajevonys – Miejsce urodzenia Jonasa Basanavičiusa i gaj dębowy Litewskiego Odrodzenia Narodowego – Grodzisko Piliakalniai

Litewsko-polskie przejście graniczne Kalwaria – Budzisko

Grodzisko Jegliniec – Muzeum Okręgowe w Suwałkach – Góra Zamkowa w Szurpiłach – Mosty w Stańczykach i ścieżka „Do Kamienia Cesarza” – Mazurskie Tężnie Solankowe w Gołdapi – Grodzisko w Konikowie (Piękna Góra koło Gołdapi) – Republika Ściborska – Młyn w Budrach – Puszcza Borecka – Grodzisko w Szwałku – Kamień Ofiarny w Starych Juchach – Wieża widokowa w Starych Juchach – Grodzisko w Rogalach – Grodzisko w Bajtkowie koło Ełku – Muzeum Historii Ełku – Ełcka Kolej Wąskotorowa

Długość trasy – około 670 kilometrów.

Czas trwania – 3–4 dni do wyboru.

Pierwsze sugerowane miejsce na nocleg między Veliuoną a Jurbarkasem (https://jurbarkas.info/lt/turizmas/apgyvendinimas/), druga opcja - gospodarstwo agroturystyczne „Dobilynė“ (lub inne atrakcyjne miejsce w rejonie Vilkaviškis (https://www.vilkaviskisinfo.lt/apgyvendinimas/). Nocleg wymaga rezerwacji z wyprzedzeniem. Jeśli interesują Państwa inne opcje, należy zasięgnąć informacji w centrach informacji turystycznej, które zaproponują najlepsze rozwiązania. Kolejne noclegi proponowane są w Polsce: w Suwałkach, Ełku lub innych miejscowościach.

Koniecznie należy mieć przy sobie dokument tożsamości.

Świat dawnych Bałtów – historia owiana tajemnicą, której dziś nie da się dokładnie odtworzyć. O wierzeniach i zwyczajach dowiadujemy się z kronik sąsiednich krajów, opowieści i twórczości ludowej: pieśni, podań i legend. Wraz z upowszechnieniem się chrześcijaństwa dawny światopogląd połączył się z ludowymi zwyczajami, a w naszych tradycjach pozostały jedynie odległe echa dawnych wierzeń.

Ruszajmy zatem w fascynującą podróż, prowadzącą od krainy Zemgalów do ziem Jaćwingów. Poczujmy wielowiekowego ducha ziemi, wsłuchajmy się w szelest wiatru w lasach i legendy ukryte w grodziskach, dotknijmy zwyczajów, które są wciąż żywe w naszych stronach. Ten szlak poprowadzi Państwa przez miejsca, gdzie mity, historia i żywe tradycje Bałtów splatają się w jedno niezapomniane doświadczenie.

Zapraszamy do wyruszenia na szlak z Szawli – miasta położonego na styku terenów trzech bałtyckich ludów: Zemgalów, Żmudzinów i Auksztotów. Zapraszamy do Bałtyjskie Centrum Poznania Kultury „Szlak Bałtów”, gdzie nowoczesne technologie otwierają drzwi do dawnego świata Bałtów. Do zastanowienia nad czasem można odwiedzić Plac Zegara Słonecznego, miejsce upamiętniające datę Bitwy pod Szawlami, pochodzenie nazwy miasta i pierwszą wzmianki o nim. To miejsce przypomina, że dla Bałtów Słońce było symbolem życia – zatrzymaj się, weź oddech i poczuj rytm dnia tak, jak widzieli go nasi przodkowie. Muzeum Historyczne Szawli przywołuje cienie przeszłości w ekspozycjach archeologicznych. Szczególną uwagę poświęcono ziemi szawelskiej do XV wieku, Zemgalom i Żmudzinom – podobieństwom i różnicom kultury materialnej dwóch ludów Bałtów. W muzeum nie tylko obejrzą Państwo eksponaty, ale też własnoręcznie splotą linę, ulepią garnek czy poznają warsztat archeologa.

Na żyznych wzgórzach między rzekami Dubysa, Jura i Venta osiedlili się Żmudzini, zaś na Grodzisku w Bubiai w XIII wieku stał jeden z najpotężniejszych zamków, ważny w walkach z wrogami. Znaleziska archeologiczne opowiadają o wojownikach broniących tej ziemi i o ogniu, który wielokrotnie niszczył to, co budowali miejscowi mieszkańcy.

Im starsze znaleziska, tym więcej pytań, dyskusji i interpretacji. Tak jest i z laskami – przypuszcza się, że służyły jako broń lub miały fukcję obrzędową. Choć czasy się zmieniły, w Muzeum Patyków Mečislovasa Ežerskisa wciąż żywa jest magia rzeźbienia w drewnie. Sztukę ludową prezentuje również Muzeum Regionalne w Kelmė, mieszczące się w pałacowych wnętrzach.

Po tajemnicach dworu czekają bastiony obronne – grodzisko w Kubiliai, znane jako Góra Biruty, oraz pobliskie grodzisko w Pagryżuvys. Te wzgórza – niczym zastygłe olbrzymy – świadczą o czasach Bałtów, gdy warownie budowano na naturalnych wzniesieniach otoczonych dolinami rzek.

Dalszy szlak prowadzi do Centrum Turystycznym Parku Regionalnego w Tytuvėnai, gdzie dźwięki natury i głosy ptaków łączą się z ekspozycją pełną wiedzy. Można tu spojrzeć na krajobraz „z lotu żurawia”, zajrzeć w głębiny jezior i poznać symbole oraz znaki Bałtów.

W okolicach Raseiniai znajduje się ponad 20 grodzisk – na ich szczytach stały zamki, toczyły się bitwy, zatem Rosieńskiego Muzeum Historycznego prezentuje uzbrojenie książąt, znaleziska archeologiczne i opowieści o legendarnych wodzach.

Na równinach wzdłuż Niemna, Niewiaży i Wilii osiedlili się Auksztoci. Ich ziemie słynęły z handlu i rzemiosła, a grodziska budowano na wysokich brzegach rzek. Nad Niemnem niczym strażnik czasu wznosi się kompleks grodzisk w Veliuonie. Pierwsze grodzisko zwane jest Grobem Giedymina. W tej okolicy, według przekazów, zginął wielki książę litewski Giedymin. Drugie grodzisko to Pilaitės, a nieco dalej na północ – grodzisko Antkalnė. Po wejściu szczyt zamknij oczy i wsłuchaj się w niesione przez wiatr legendy o dawnych warowniach.

Jadąc wzdłuż Niemna zajrzyjmy do Centrum Turystycznym Parku Regionalnego Poniemenai, gdzie działa ekspozycja „Niemen i życie nad nim” – prezentująca przyrodę, kulturę i tradycyjne zajęcia mieszkańców nadrzecznych terenów.

W Jurbarkas przeprawmy się przez największą rzekę Litwy i poszukajmy ducha dawnych twierdz Bałtów – w kompleksie pięciu grodzisk w Sudargas.

Dawne grodziska to nieme świadectwo naszej historii, które ożywają tylko w opowieściach i wyobraźni podróżnych, dlatego proponujemy chwilę relaksu od zadumy i wizytę w Zagrodzie etnograficznej. Jest to prywatna posiadłość rodziny Rutków. W tym miejscu wciąż pielęgnuje się tradycję zamożnego mieszkańca Suwalszczyzny – bez zbędnej eklektyki. Jeśli wcześniej umówią się Państwo na wizytę, mogą liczyć na autentyczne doświadczenie litewskiej wsi.

Aby kontynuować poznawanie historii Zaniemenia i odkryć świat Jaćwingów, zapraszamy do Centrum Kultury Suwalszczyzny (Suduwy). Mieszcząca się w dworze w Paežeriai placówka słynie z bogatej oferty wydarzeń kulturalnych i programów edukacyjnych – także kulinarnych. To doskonała okazja, by połączyć wiedzę z regionalnym obiadem. Alternatywnie, po uprzednim umówieniu, można odwiedzić Centrum Starych Rzemiosł „Virbalio vartai“. Tu własnoręcznie upieczesz chleb, spróbujesz tradycyjnych potraw, nauczysz się tkania lub odlewania świec.

Grodzisko w Kunigiškiai (Pajevonys) to jedno z większych grodzisk Bałtów. Podczas wykopalisk odkryto tu rzymskie monety, ceramikę i inne artefakty, świadczące o zamieszkiwaniu tego miejsca już w I wieku naszej ery. Legenda głosi, że grodzisko miało podziemne połączenie z Górą Żinyčia w Pajevonys, gdzie dziś stoi kościół. Choć nie zaproponujemy podróży tunelem, warto odwiedzić miasteczko Pajevonys – miejscowi mówią, że to środek ziemi.

Grodziska miały ogromny wpływ na kształtowanie tożsamości narodowej Jonasa Basanavičiusa, dlatego zapraszamy do jego miejsca narodzin i sąsiadującej, położonej na 40 hektarach Dąbrowy Odrodzenia Narodowego Litwy. Po uprzednim umówieniu można tu wziąć udział w programie edukacyjnym związanym z dziedzictwem kulinarnym – to okazja, by zdobyć wiedzę i dobrze zjeść.

Kultura opowieści ma długą tradycję. Jedni mówią o legendach, inni o zmyślonych historiach – ale wiele z nich dotyczy bitew toczonych przy grodziskach. Z Grodziskiem w Piliakalniaiwiąże się jedna z najpiękniejszych legend, która opowiada o bohaterskiej śmierci Margirisa. Wierzyć czy nie – decyzja należy do Państwa. Ale wspiąć się na wzgórze i wyobrazić sobie walkę na śmierć i życie – zdecydowanie warto.

Przed przekroczeniem granicy litewsko-polskiej warto zatrzymać się na nocleg w gospodarstwie agroturystycznym „Dobilynė” i odpocząć po pełnym wrażeń dniu.

Przejcie graniczne Kalvarija – Budzisko.

Tuż za granicą litewsko-polską, na morenowym wzgórzu wznosi się Góra Zamkowa Jegliniec, gdzie potężne wały i ślady dawnych bram wciąż przypominają o czujności wojowniczych plemion Więcej o ludziach, którzy tu żyli, dowiedz się Państwo w Muzeum Okręgowym w Suwałkach. Placówka organizuje liczne wydarzenia kulturalne, w tym Festiwal Archeologiczny na cmentarzysku Jaćwingów w miejscowości Szwajcaria.

Góra Zamkowa w Szurpiłach, otoczona ciszą czterech jezior, wciąż strzeże legendę o jaćwieskim wodzu Sziurpie i potędze XIII wieku, gdy stał tu umocniony podwójnymi wałami zamek.

Dalej zapraszamy tam, gdzie splata się majestat natury i dzieło człowieka – do mostów w Stańczykach i ścieżki edukacyjnej „do cesarskiego głazu”. Wzniesione w pierwszej połowie XX wieku nad rzeką Błędzianką wiadukty kolejowe przypominają gigantyczne rzymskie akwedukty.

W Gołdapi – jedynym uzdrowisku w województwie warmińsko-mazurskim – znajdą Państwo imponujące dzieło człowieka, które symbolizuje dialog między naturą a architekturą – tężnie solankowe. Solanka wydobywana jest z głębokości 646 metrów i spływa po gałązkach tarniny – wdychając ten mineralny aerozol, otwierasz ciało i ducha na opiekę natury.

Piękna Góra koło Gołdapi wyróżnia się panoramicznym widokiem na miasto, Mazury Garbate, okoliczne jeziora i krajobrazowy park Puszczy Rominckiej – przez wieki wznosiły się tu grodziska Jaćwingów. Dziś góra łączy dawne sakralne wzgórza z nowoczesnymi atrakcjami – od rytualnego spokoju po zimowe szaleństwa. Obok znajduje się Góra Zamkowa, na której wznosi się Grodzisko w Konikowie – jego wały wciąż milczą, jakby strzegły tajemnic przodków przed ciekawskimi oczami.

Republika Ściborska to żywa opowieść o związku dawnych Bałtów z naturą – miejsce, gdzie porzuca się zgiełk cywilizacji, by dotknąć pierwotnej harmonii.

Młyn w Budrach, skrywający echo dawnych żaren, zaprasza do poczucia ducha światopoglądu Bałtów – tu ziarno staje się nie tylko chlebem, ale i odradzającą się tradycją.

Szlak skręca dalej na południe i południowy wschód, gdzie pagórkowaty teren nie sprzyjał rolnictwu. Dzięki temu zachowały się naturalne lasy liściaste, a Puszcza Borecka stanowi największy kompleks leśny Pojezierza Ełckiego. Niczym tajemnicze odbicie królestwa puszcz Bałtów – pagórkowate krajobrazy, jeziora i święte zagajniki grabowe skrywają pradawne sekrety.

Nad tajemniczym jeziorem Ciche, woda i wzgórza tworzą naturalną twierdzę – tu wznosi się grodzisko w Szwałku – symbol obrony i świętości przodków Bałtów.

W miejscowości Stare Juchy znajduje się tajemniczy Kamień Ofiarny - kamień w Starych Juchach – ogromny głaz, pamiętający rytuały Jaćwingów i kult dawnych bogów. Jego potężna forma i owiana legendami aura wciąż emanują sakralną mocą, zapraszając do dotknięcia korzeni światopoglądu Bałtów. Widok na okolicę roztacza się z 20-metrowej wieży widokowej w Starych Juchach.

Wędrując dalej możemy zauważyć, że wiele grodzisk nosi nazwę „Góra Zamkowa” – tak jest i z grodziskiem w Rogalach, zwanym też Zamczyskiem.

Nad jeziorem Bajtkowo wznosi się grodzisko z dwiema tarasowymi platformami – przypomina ono dualistyczne postrzeganie świata: ziemskiego i sakralnego.

Podróż kończymy w Muzeum Historycznym w Ełku, mieszczącym się w budynku dawnej stacji kolejki wąskotorowej. Muzeum zaprasza do podróży przez przeszłość Mazur – od pierwotnych wspólnot Bałtów po współczesność. Na dziedzińcu stoją lokomotywy, a ożywiona kolejka wąskotorowa pozwala poczuć ducha czasów, gdy żelazo i ogień łączyły ludzi.

Podróż tym szlakiem to wędrówka nie tylko przez miejsca geograficzne, ale także przez czas, mity i pamięć przodków.